Hoog Sensitieve Personen
In 1986 ontdekte de Amerikaanse psychologe Elaine Aron, psychotherapeut en universitair docent, de Highly Sensitive Person (HSP), ofwel een Hoog Sensitief Persoon. Een tijd later verscheen in Nederland het eerste artikel over hoogsensitiviteit.
Inmiddels zijn er diverse boeken van Elaine Aron en andere auteurs omtrent dit onderwerp verschenen. Een echte definitie geven over hooggevoeligheid blijft lastig daar de betekenis voor ieder hooggevoelig persoon anders is. Heel kort genomen zou je kunnen zeggen dat een Hoog Sensitief Persoon een individu is die gevoelig is voor indrukken en subtieler nuances waarneemt dan gemiddeld.
Diverse teksten op deze pagina zijn kleine passages uit het boek 'Bewust-er-zijn met hooggevoeligheid' van Antoine van Staveren.
Hooggevoelig of hoogsentimenteel?
Volgens de Van Dale betekent 'sentimentaliteit' overdreven gevoelig zijn. Zijn HSP's dan niet eerder hoogsentimenteel? Ook de test van Elaine Aron geeft naar onze mening inhoudelijk hoofdzakelijk een weergave van overdreven gevoeligheden van bijvoorbeeld externe prikkels. Indien een HSP lasten ervaart van deze externe prikkels zouden we ook kunnen stellen dat men op het moment van hulpvraag niet hoogsensitief, maar hoogsentimenteel is. De last is het sentiment, de mogelijkheid is sensitiviteit. Indien de lasten, die een hoogsensitief persoon ervaart, wegvallen kan er dus pas ruimte komen voor de aanwezige opmerkingsbegaafdheid. We bedoelen in dit kader niet dat 'sentiment' een algemene houding van 'jammeren' betekent (doe niet zo sentimenteel...).
Een heldere gloeilamp
De HSP met lasten hieromtrent zou je ook kunnen vergelijken met een heldere lamp die zelf vrijwel niet meer brandt maar die wordt beschenen door de kleuren van alle lampen om hem heen. Ouders, vrienden, vriendinnen, leraren, collega's, onbekenden etc. Het zijn allemaal individuele lampen met hun specifieke kleuren. Inclusief de mooie en de minder mooie kleuren. Je wordt als hooggevoelig persoon 'beschenen' door de kleuren van de lampen van alle anderen. De meeste HSP's voelen dat ook zo. De persoon is echter gaan denken dat hij zelf de kleuren en het licht van alle andere lampen is én tevens denkt nodig te hebben om zelf te kunnen schijnen… Hij is echter vergeten waar de schakelaar van zijn eigen licht zit om vervolgens zijn unieke kleur op zijn omgeving te laten schijnen.
Beroepen
Hoog gevoelige personen hebben vaak een artistiek, adviserend of dienstverlenend beroep waarin ze graag hun sociale betrokkenheid, inlevingsvermogen, intuïtie en creativiteit tot uiting laten komen. Werk zou voor hen als een hobby moeten zijn. Dan wordt het een manier om hun passie vorm te geven. Arbeidstechnisch gezien zijn het fijnproevers; bij sleur dendert hun energieniveau in een rap tempo omlaag. Ze verliezen snel hun interesse als het om alledaagse of routinematige klussen gaat. Taakomschrijvingen zijn in organisaties echter vaak nauw omschreven, terwijl een hoog gevoelig persoon graag op meer terreinen actief is. Dit kan dan leiden tot gevoelens van frustratie, ongeduld en nutteloosheid. Om dergelijke redenen zoeken HSP´s tijdelijke klussen of willen ze voor zichzelf beginnen. Ze moeten ergens helemaal voor kunnen gaan, anders worden ze onrustig. Als ze eenmaal hun draai gevonden hebben kan er een enorme creativiteit, gedrevenheid en perfectionisme van uitgaan.
Karaktereigenschap of ziekte?
Hooggevoeligheid is geen aandoening en zeker geen ziekte, het is een karakter-eigenschap die met al zijn voordelen gebruikt kan worden. Zolang je nog geen gebruik kunt maken van deze voordelen kun je het als een last ervaren. Je ervaart geen last van je eigen karakter, maar veelal herken je pas een last als je jezelf met je specifieke eigenschappen niet in je eigen directe omgeving herkent. Je herkent je eigen sensitieve karaktereigenschappen dus niet gemakkelijk in iets of iemand anders waarbij je ook zou kunnen zeggen dat je jezélf niet zo snel tegenkomt in je omgeving. We leven in een snelle 'laag-gevoelige maatschappij' waarin je dus logischerwijs je eigen gevoeligheid niet herkent. Je kan je als HSP dus vrij gemakkelijk eenzaam of anders voelen.
Prikkels
HSP's zijn dus door hun bovengemiddelde sensitiviteit opvallend gevoelig voor externe prikkels. Dat kan zowel voordelen als nadelen geven. De negatieve stimuli worden als een last ervaren en het liefst zoveel mogelijk vermeden. Harde geluiden, luide gesprekken, sirenes, felle lichten, massa's mensen, knipperende TL-buizen, sferen, emoties en stemmingen van anderen, verkeersdrukte etc. Ook functioneert de HSP niet meer voor de volle 100% indien ze door anderen worden bekeken, gemeten of worden geëvalueerd. Ze zijn met alles om hen heen bezig, behalve met zichzelf. De symptomen als gevolg hiervan zijn bijvoorbeeld vermoeidheid, blozen, trillen, een snelle hartslag, duizelingen, zweten, angsten en afzonderen van alles en iedereen of terugtrekken in bed met alle gordijnen dicht. Soms leidt het last ondervinden van externe prikkels zelfs tot paniekgevoelens. Sommigen leren zichzelf afsluittechnieken aan om weerstand te bieden tegen deze ongewenste omgevingsfactoren. Heel begrijpelijk, het is niet echt een pretje om op zoveel momenten per dag ongewenst beïnvloed te worden door onvoorziene gebeurtenissen en situaties. Het zijn helaas vaak tijdelijke oplossingen.
Rust nemen
Als HSP's op de juiste plek zitten en datgene naar buiten toe brengen wat hun innerlijk verlangt, kunnen ze er helemaal voor gaan. Dat zien we niet alleen terug in relaties in het algemeen, maar ook in andere bezigheden zoals werk en hobby's. Het opgaan in het werk of hobby's levert in combinatie met een gedreven creativiteit veel voordelen en resultaten op. Als het allemaal op zijn plaats valt lijkt er soms geen einde te komen aan de bruisende ideeën en de vormgeving hiervan. Hoog Sensitieve Personen houden van werken in hun eigen tempo. Zo kan er veel werk worden verzet en met groot enthousiasme en plezier gewenste doelen worden bereikt. Door een té groot enthousiasme kan dit tempo echter erg hoog worden gelegd. De valkuil hierin is dat juist deze zeer aangename bezigheden kunnen zorgen voor een soort van gehaastheid welke voor innerlijke onrust zorgt. Door de adrenaline kan het gevoelsmatige overzicht van de eigen energievoorraad verloren raken waarbij overspannenheid of zelfs burnout geraken niet uitgesloten is. Het is belangrijk dit in eerste instantie bij jezelf te herkennen en daarna te erkennen om vervolgens een pas op de plaats te nemen. Juist voor HSP's is op een ontspannen manier bezig zijn ín de activiteiten een must.