Hoog Sensitieve Personen
In 1986 ontdekte de Amerikaanse psychologe Elaine Aron, psychotherapeut en universitair docent, de Highly Sensitive Person (HSP), ofwel een Hoog Sensitief Persoon. Een tijd later verscheen in Nederland het eerste artikel over hoogsensitiviteit.
Inmiddels zijn er diverse boeken van Elaine Aron en andere auteurs omtrent dit onderwerp verschenen. Een echte definitie geven over hooggevoeligheid blijft lastig daar de betekenis voor ieder hooggevoelig persoon anders is. Heel kort genomen zou je kunnen zeggen dat een Hoog Sensitief Persoon een individu is die gevoelig is voor indrukken en subtieler nuances waarneemt dan gemiddeld.
Diverse teksten op deze pagina zijn kleine passages uit het boek 'Bewust-er-zijn met hooggevoeligheid' van Antoine van Staveren.
HSP kenmerken op een rij
De volgende kenmerken zijn de meest voorkomende algemene eigenschappen.
Het is overigens niet zo dat alle eigenschappen voor iedere HSP gelden. De één herkent zich meer in de ene eigenschap en de ander meer in een andere eigenschap.
Ook is er voldoende literatuur beschikbaar. Verder op onze website kun je de HSP 3-in-1 test doen. Zo krijg je een wat meer gerichte indruk over het hooggevoelig zijn en de eigenschappen.
- Hoog gevoelige personen nemen erg veel in zich op. Het zijn alle subtiele signalen die anderen niet zo snel oppikken. Hierdoor kan men eerder geprikkeld zijn en voelt de hooggevoelige persoon zich eerder ongemakkelijk. Vaak denkt de HSP dat iedereen dergelijke subtiele prikkels oppakt, wat achteraf zeker niet het geval bleek te zijn.
- Veel HSP's zijn creatief en kunstzinnig, hebben een rijke fantasie en een sterke intuïtie.
- Een hoogsensitief persoon biedt vanuit een goedbedoelde houding anderen hulp aan. De wens om te zorgen is naar onze mening één van de meest essentiële eigenschappen. Ze kunnen daardoor wel eenvoudig zichzelf vergeten.
- De inzichten die een HSP ervaart ter ondersteuning van andermans lijden is groot. Anderen kunnen dit echter als opdringerig opvatten daar er veelal hulp wordt aangeboden zonder een expliciete hulpvraag.
- Hooggevoeligen kunnen sneller verliefd worden.
- Hoog Sensitieve Personen kunnen door hun sterke intuïtie snel verbindingen leggen tussen ideeën waardoor ze niet altijd door anderen worden begrepen.
- Er is vaak interesse in spiritualiteit. Een wens om verlicht te zijn van de stimulaties om vrijheid te verkrijgen is op te merken. Ze voelen zich vertrouwd met mystiek en het bovennatuurlijke. Spirituele, filosofische gesprekken voeren ze graag en kunnen zichzelf veelal niet vinden in de gemiddelde maatschappelijke gesprekken waar minder diepgang te vinden is. Ze kunnen echter ook doorschieten in hun bevlogenheid waardoor ze door het vele denken zweverig worden.
- Hooggevoeligheid heeft niets met paranormale eigenschappen te maken, al zijn er ook HSP's met een meer ontwikkeld zesde zintuig.
- Een hoog sensitief persoon is gevoelig voor prikkels van de omgevingsfactoren. Blozen, trillen, een snelle hartslag, niet kunnen nadenken zijn voorbeelden van symptomen. Niet te verwarren met angst.
- Indien een hooggevoelig persoon wordt bekeken, gemeten of wordt geëvalueerd dan functioneert hij niet voor 100%.
- Een HSP is minder goed in feitenkennis al zijn ze meestal goed in talen en leren.
- Ze herkennen een neiging tot afzondering, en kunnen zich bv graag terugtrekken in bed.
- Of een atmosfeer vriendschappelijk of vijandig is wordt snel waargenomen. De wens naar een harmonieuze sfeer is groot. In een zakelijke, competitieve of vijandelijke omgeving functioneren ze aanmerkelijk minder goed.
- HSP's kennen vaak een zwak zelfbeeld doordat ze afgewezen werden.
- Hoog Sensitieve Kinderen (HSK) houden niet van ruige spelletjes en zonderen zich makkelijker af.
- Er is een grote fantasiewereld en er wordt veel overwogen om te ondernemen. Het daadwerkelijk echt gaan vormgeven is meestal een minder sterke eigenschap. Sommigen lopen door alle goede ideeën vast in zichzelf.
- Een hooggevoelig persoon is sneller stressgevoelig. Zo presteren ze minder onder werkdruk en als ze geobserveerd worden.
- Ze komen voor anderen verlegen over, maar zijn dat niet. Het zijn juist zeer sociale personen. Anderzijds is men weer gevoelig voor meningen van anderen doordat ze de blikken van de ander gedetailleerd waarnemen. Een niet-HSP registreert dat meestal in mindere mate of helemaal niet.
- Ze kunnen midden in het leven staan, mits er geborgenheid aanwezig is.
- Hoog gevoelige personen kunnen anderen goed motiveren en inspireren. Ze zijn visionair en zien al mogelijkheden vanaf een zeer pril stadium, waar dat voor anderen nog niet zichtbaar is. Het contact met de omgeving verliezen is een mogelijk nadelig gevolg.
- Ze zijn vanuit het hart zorgzaam en weten perfect wat anderen nodig hebben. Het kan hen frustreren indien de ander dat zelf niet ziet. Ook wordt er vanuit dat beeld en gevoel een wereldbeeld geschapen wat kan afwijken van de werkelijkheid wat tot diverse weerstanden kan leiden.
- Hongergevoel heeft een grote invloed op de stemmingen van HSP's. Men wordt hierdoor eerder chagrijnig en er is veelal een licht gevoel in het hoofd merkbaar.
- Er zijn niet meer jongens of meisjes met hooggevoeligheid.
- Een hoogsensitief persoon is zeer gevoelig voor fysieke of psychische pijnen bij zichzelf of anderen.
- Veel HSP's dragen een bril of contactlenzen.
- Ze presteren het best indien ze vanuit hun hart kunnen werken en vormgeven.
- Ze kunnen overdreven perfectionistisch zijn. Bang om fouten te maken. Het voordeel is dat ze zo zorgvuldig en accuraat zijn. Ze zien snel wanneer er iets mis is. Zo worden fouten eerder gesignaleerd en vermijden die ook meer dan anderen. Ze leven regels na om afkeuring en commentaar van anderen te voorkomen.
- Storingsfactoren uit de omgeving worden zeer sterk opgemerkt. Onuitgesproken negatieve gevoelens van anderen doen hen snel van slag raken. Met name van naasten. Ook onvriendelijkheid maakt hen eerder van streek.
- Er zijn snel stressverschijnselen zoals maagpijn, onrustige darmen, hoofdpijn, kriebelende zenuwen of een algeheel onbehaaglijk gevoel.
- De meeste mensen met een eetstoornis zijn hooggevoelig.
- Men heeft het gevoel 'leeg te lopen' in contact met andere mensen.
- Er is een meer dan gemiddelde wens geaccepteerd te worden in wie of wat ze zijn.
- Een hooggevoelig persoon is vaak 'onbegrensd' en daardoor gevoelig voor de externe prikkels in het algemeen. Grenzen (h)erkennen en aangeven is een moeilijke opgave voor veel hooggevoelige personen.
- Er is veel stimulatie van buitenaf zoals geluiden, gesprekken, geuren, drukke straten etc. Dit (tezamen met piekeren en malen in het hoofd) kan vrij snel leiden tot vermoeidheid.
- Men is gevoelig voor sensaties in de lucht, dus vaker last van hooikoorts en/of eczeem.
- Als geen ander kunnen ze datgene beluisteren wat in communicatie niet gezegd wordt. Stemnuances, klank, toonhoogte en lichaamstaal worden gemakkelijk waargenomen en hierdoor wordt de ander doorzien (ook hulpverleners).
- Anderen voelen zich vaak op hun gemak bij HSP's indien er probleemsituaties worden gedeeld. Het nadeel is dat de hooggevoelige persoon zich teveel kan in-leven wat hen doet verwijderen van hun eigen kracht. Vermoeidheid is wederom het gevolg.
- De hooggevoelige persoon is meer beïnvloedbaar voor stimulerende middelen zoals bv cafeïne.
- Ze kunnen zich voor 120% ergens in storten en er helemaal voor gaan. Denk hierbij aan werkzaamheden en relaties. Door hun grote gedrevenheid en kwali-teiten kunnen er bergen worden verzet. Helaas kan dit ook makkelijker leiden tot een burnout of een relatiebreuk. Zeker als ze de verwachting hebben dat anderen zich op dezelfde wijze moeten inzetten.
- Ze zijn authentiek en origineel. Er is een grote rijkdom aan plannen en nieuwe ideeën. Als er op een werksituatie vaste taken en rollen zijn, presteren ze duidelijk minder. Ze willen alles te goed, te diep en te perfect. Het woord 'te' is de grootste valkuil.
- Ze nemen vaak een adviesrol aan, zoals schrijvers, geschiedkundigen, filosofen, rechters, kunstenaars, onderzoekers, theologen, therapeuten en leraren.
- Hoog sensitieve personen zijn merendeels niet het type voor ploegendiensten of nachtdiensten.
- Ze zetten zichzelf vaak op de laatste plaats.
- Ze kunnen indien ze erg moe zijn, van de moeheid niet slapen. Ook heeft men sneller last van jetlags.
- Hoog gevoelige personen houden van rust en stilte en kunnen slecht tegen drukte en lawaai.
- Planning en structuur verkrijgen kan problematisch zijn. Ze zijn goed in het uitstellen van 'moet' activiteiten wat voor hen zelf een nadelige uitwerking kan hebben. Men is opvallend allergisch voor alles wat met 'moeten' te maken heeft.
- De meeste mensen varen door het leven als tankers door de zee. HSP's zijn net zeilboten. Een tegenwind of een hoge golfslag doet ze van hun koers geraken.
- Vaak weet een HSP niet welke gevoelens of emoties eigen zijn of een ander toebehoren.
- Hoog gevoelige personen hebben een opvallende afkeer tegen geweld, onrecht en onrechtvaardigheid.
- Ongeveer 30% van de HSP's zijn extravert maar wel snel overprikkeld.
- Er zijn zowel rustzoekers als spanningzoekers (HSS) onder de HSP's.
- Ze hebben een diepe verbondenheid met de planten- en dierenwereld.
- Rust, Orde en Regelmaat (ROR) zijn de drie belangrijkste peilers voor de HSP om een evenwichtig leven te leiden.
- Hooggevoelige personen zijn zich zeer bewust van hun denken, voelen en handelen. Van al dat bewustzijn kunnen ze heel vermoeid raken. Zo zijn ze slechter gegrond en verliezen makkelijker het contact met hun lichaam en de realiteit.
Hooggevoelig of hoogsentimenteel?
Volgens de Van Dale betekent 'sentimentaliteit' overdreven gevoelig zijn. Zijn HSP's dan niet eerder hoogsentimenteel? Ook de test van Elaine Aron geeft naar onze mening inhoudelijk hoofdzakelijk een weergave van overdreven gevoeligheden van bijvoorbeeld externe prikkels. Indien een HSP lasten ervaart van deze externe prikkels zouden we ook kunnen stellen dat men op het moment van hulpvraag niet hoogsensitief, maar hoogsentimenteel is. De last is het sentiment, de mogelijkheid is sensitiviteit. Indien de lasten, die een hoogsensitief persoon ervaart, wegvallen kan er dus pas ruimte komen voor de aanwezige opmerkingsbegaafdheid. We bedoelen in dit kader niet dat 'sentiment' een algemene houding van 'jammeren' betekent (doe niet zo sentimenteel...).
Een heldere gloeilamp
De HSP met lasten hieromtrent zou je ook kunnen vergelijken met een heldere lamp die zelf vrijwel niet meer brandt maar die wordt beschenen door de kleuren van alle lampen om hem heen. Ouders, vrienden, vriendinnen, leraren, collega's, onbekenden etc. Het zijn allemaal individuele lampen met hun specifieke kleuren. Inclusief de mooie en de minder mooie kleuren. Je wordt als hooggevoelig persoon 'beschenen' door de kleuren van de lampen van alle anderen. De meeste HSP's voelen dat ook zo. De persoon is echter gaan denken dat hij zelf de kleuren en het licht van alle andere lampen is én tevens denkt nodig te hebben om zelf te kunnen schijnen… Hij is echter vergeten waar de schakelaar van zijn eigen licht zit om vervolgens zijn unieke kleur op zijn omgeving te laten schijnen.
Beroepen
Hoog gevoelige personen hebben vaak een artistiek, adviserend of dienstverlenend beroep waarin ze graag hun sociale betrokkenheid, inlevingsvermogen, intuïtie en creativiteit tot uiting laten komen. Werk zou voor hen als een hobby moeten zijn. Dan wordt het een manier om hun passie vorm te geven. Arbeidstechnisch gezien zijn het fijnproevers; bij sleur dendert hun energieniveau in een rap tempo omlaag. Ze verliezen snel hun interesse als het om alledaagse of routinematige klussen gaat. Taakomschrijvingen zijn in organisaties echter vaak nauw omschreven, terwijl een hoog gevoelig persoon graag op meer terreinen actief is. Dit kan dan leiden tot gevoelens van frustratie, ongeduld en nutteloosheid. Om dergelijke redenen zoeken HSP´s tijdelijke klussen of willen ze voor zichzelf beginnen. Ze moeten ergens helemaal voor kunnen gaan, anders worden ze onrustig. Als ze eenmaal hun draai gevonden hebben kan er een enorme creativiteit, gedrevenheid en perfectionisme van uitgaan.
Karaktereigenschap of ziekte?
Hooggevoeligheid is geen aandoening en zeker geen ziekte, het is een karakter-eigenschap die met al zijn voordelen gebruikt kan worden. Zolang je nog geen gebruik kunt maken van deze voordelen kun je het als een last ervaren. Je ervaart geen last van je eigen karakter, maar veelal herken je pas een last als je jezelf met je specifieke eigenschappen niet in je eigen directe omgeving herkent. Je herkent je eigen sensitieve karaktereigenschappen dus niet gemakkelijk in iets of iemand anders waarbij je ook zou kunnen zeggen dat je jezélf niet zo snel tegenkomt in je omgeving. We leven in een snelle 'laag-gevoelige maatschappij' waarin je dus logischerwijs je eigen gevoeligheid niet herkent. Je kan je als HSP dus vrij gemakkelijk eenzaam of anders voelen.
Prikkels
HSP's zijn dus door hun bovengemiddelde sensitiviteit opvallend gevoelig voor externe prikkels. Dat kan zowel voordelen als nadelen geven. De negatieve stimuli worden als een last ervaren en het liefst zoveel mogelijk vermeden. Harde geluiden, luide gesprekken, sirenes, felle lichten, massa's mensen, knipperende TL-buizen, sferen, emoties en stemmingen van anderen, verkeersdrukte etc. Ook functioneert de HSP niet meer voor de volle 100% indien ze door anderen worden bekeken, gemeten of worden geëvalueerd. Ze zijn met alles om hen heen bezig, behalve met zichzelf. De symptomen als gevolg hiervan zijn bijvoorbeeld vermoeidheid, blozen, trillen, een snelle hartslag, duizelingen, zweten, angsten en afzonderen van alles en iedereen of terugtrekken in bed met alle gordijnen dicht. Soms leidt het last ondervinden van externe prikkels zelfs tot paniekgevoelens. Sommigen leren zichzelf afsluittechnieken aan om weerstand te bieden tegen deze ongewenste omgevingsfactoren. Heel begrijpelijk, het is niet echt een pretje om op zoveel momenten per dag ongewenst beïnvloed te worden door onvoorziene gebeurtenissen en situaties. Het zijn helaas vaak tijdelijke oplossingen.
Rust nemen
Als HSP's op de juiste plek zitten en datgene naar buiten toe brengen wat hun innerlijk verlangt, kunnen ze er helemaal voor gaan. Dat zien we niet alleen terug in relaties in het algemeen, maar ook in andere bezigheden zoals werk en hobby's. Het opgaan in het werk of hobby's levert in combinatie met een gedreven creativiteit veel voordelen en resultaten op. Als het allemaal op zijn plaats valt lijkt er soms geen einde te komen aan de bruisende ideeën en de vormgeving hiervan. Hoog Sensitieve Personen houden van werken in hun eigen tempo. Zo kan er veel werk worden verzet en met groot enthousiasme en plezier gewenste doelen worden bereikt. Door een té groot enthousiasme kan dit tempo echter erg hoog worden gelegd. De valkuil hierin is dat juist deze zeer aangename bezigheden kunnen zorgen voor een soort van gehaastheid welke voor innerlijke onrust zorgt. Door de adrenaline kan het gevoelsmatige overzicht van de eigen energievoorraad verloren raken waarbij overspannenheid of zelfs burnout geraken niet uitgesloten is. Het is belangrijk dit in eerste instantie bij jezelf te herkennen en daarna te erkennen om vervolgens een pas op de plaats te nemen. Juist voor HSP's is op een ontspannen manier bezig zijn ín de activiteiten een must.
